Gramatyk czuwa nad poprawnością językową. Jest to osoba, której zadaniem jest wyłapywać potknięcia językowe, takie jak używanie potocznego języka, czy gwary, podpowiadając jednocześnie jak je zastąpić bardziej poprawnymi zwrotami. Chwali także kwiecistość zwrotów i związków frazeologicznych używanych przez mówców.
Twoje korzyści:
- Aktywne słuchanie
Podczas spotkania w pełni koncentrujesz się na słowach wypowiadanych przez mówców. Dzięki temu ćwiczysz umiejętność skupienia uwagi. Ten element wpływa na rzetelność Twojej oceny i jej szczegółowość. Mówcy lubią zaskakiwać, więc koncentracja jest niezwykle ważna.
- Nauka poprawnych form gramatycznych i stylistycznych
Aby móc kompetentnie ocenić przemawiającego pod kątem gramatyki, sam także musisz się zastanowić nad tym czy dana forma jest poprawna, czy też nie. W czasie spotkania gramatyk poznaje nowe słowa, którymi sam niekoniecznie się posługuje na co dzień. W porównaniu do innych osób na spotkaniu lepiej przyswaja nowe wyrażenia, gdyż jest bardziej skupiony na używanym języku.
- Występowanie na scenie
Objęcie roli gramatyka pozwala mu na trzykrotne przemawianie na scenie.
Wytyczne
- Przybory gramatyka: notatnik.
- Wybierz słowo dnia: Warto wybrać takie słowo, które można wykorzystać w wielu kontekstach. Słowo to może być niezwykłe, nieznane większości lub rzadko używane. Najłatwiejsze do zastosowania są przymiotniki (jaki? jaka? jakie?) lub przysłówki (jak?). Przygotuj 1-2 zdania z użyciem słowa dnia.
- Warto dostosować słowo dnia do tematyki spotkania; zapytaj Toastmastera, jakie zamierza zadać pytanie dnia, aby dobrać taki wyraz, który będzie użyty podczas odpowiedzi przez jak największą liczbę uczestników.
- Słowo dnia powinno także być wpisane do agendy w EasySpeaku.
- Przyjdź na spotkanie wcześniej, aby rozwiesić w widocznych miejscach wyraźnie napisane lub wydrukowane słowo dnia.
W czasie przedstawienia swojej roli
- Mów co będziesz robić i dlaczego jest to ważne – Gramatyk pomaga szlifować poprawność językową, poszerza słownictwo klubowiczów oraz zwraca uwagę na logikę i spójność wypowiedzi.
- Zapoznaj uczestników ze słowem dnia i wytłumacz jego znaczenie. Podaj przykłady jego użycia. Ogłoś konkurs na jak najczęstsze użycie słowa dnia.
- Przedstaw korzyści dla uczestników spotkania wynikające ze swojej pracy: Nasze wypowiedzi powinny być piękne i łatwe w odbiorze. Jest też ważne, aby nie raziły i rozpraszały odbiorców błędami. Gramatyk w czasie spotkania wychwytuje wszystkie błędy oraz rzadkie słowa czy ciekawe połączenia wyrazowe (związki frazeologiczne) używane przez mówców.
- Przekaż, że na końcu spotkania przedstawisz raport wraz ze wskazówką.
W czasie spotkania
- Notuj powtarzające się słowa, monotonne zwroty i zastanów się, jak można je urozmaicić.
- Zwracaj uwagę na błędy gramatyczne (nieprawidłowa struktura zdań), fleksyjne (błędna odmiana), logiczne, błędy w wymowie oraz nieprawidłowe użycie słów/zwrotów – przedstaw poprawną wersję.
- Kontroluj jakim językiem posługuje się osoba na scenie (słownictwo oraz długość zdań). Czy jest on dostosowany do widowni? Czy występują skróty myślowe, niezrozumiałe słownictwo branżowe czy anglicyzmy?
- Zliczaj słowo dnia – zazwyczaj najczęściej słyszymy je podczas pytania dnia lub serii gorących pytań.
W czasie raportu
- Aby nie zagubić się w notatkach, pogrupuj i wybierz jeden-dwa przykłady danego błędu.
- Przy wskazywaniu błędów staraj się zachować anonimowość, z kolei przy wskazywaniu prawidłowych sformułowań, pięknych urozmaiceń językowych, chwal imiennie. Pamiętaj, aby po niepoprawnej formie podać właściwą.
- Udziel wskazówki: zaproponuj czytanie książek, odsłuchiwanie własnych mów w celu eliminacji błędów, pisanie treści mów raz na jakiś czas, aby skontrolować słownictwo, jakiego się używa, poszerzanie wokabularza poprzez obserwację językowych profili na mediach społecznościowych, zachęć do korzystania ze słownika wyrazów bliskoznacznych, urozmaicenia tematyki mów, np. mowa historyczna z archaizmami, mowa futurystyczna z neologizmami, mowa opisująca nieznane wcześniej zagadnienie, itp.
- Wygłoś zwięzły raport zamiast elaboratu.
Pamiętaj, że pełnisz swoją rolę do końca spotkania! Osobę, która użyła najczęściej słowa dnia, pochwal podczas ogłaszania wyników głosowania.
Sytuacje wyjątkowe
W mowach humorystycznych błędy językowe często są celowym zabiegiem, który ma rozbawić publiczność. Warto skonsultować się z mówcą podczas przerwy, czy wyrażenie, jakim się posłużył, było zamierzone, czy też nie.
Urozmaicenia roli
Zamiast słowa dnia:
- Zachęć do użycia ciekawej figury retorycznej (przykładami służy Wikipedia).
- Użyj zakazu: Zakaż używania nazbyt popularnego w Twoim klubie (błędnego) sformułowania. Zamiast słowa dnia, podaj synonimy lub prawidłowy zwrot.
- Zliczaj całą grupę wyrazową – np. labilny, labilność, labilnie
W porozumieniu z Wiceprezesem ds. Edukacji podziel się rolą Gramatyka z drugą osobą. Niech jedna osoba będzie „Diabłem” i skupia się na popełnionych błędach, a druga będzie „Aniołem” i notuje poprawne formy.
Podaj dodatkowe, trudne słowo i zaproponuj, by widownia na podpisanych karteczkach napisała jego znaczenie (bez oszukiwania!). Zbierz propozycje, w przerwie sprawdź, kto miał rację! Na koniec spotkania rozszyfruj zagadkę.
Wprowadź zabawy słowne związane z rymowaniem, skojarzeniami, słowami na konkretną literę, itp.
Przykłady często popełnianych błędów:
Błędy gramatyczne
Mieszkam na ulicy Dietla (poprawnie: Mieszkam przy ulicy Dietla)
Mietek gotuje lepiej w porównaniu do Tomka (poprawnie: Mietek dużo lepiej gotuje w porównaniu z Tomkiem)
Błędy fleksyjne
trudny, bardziej trudny, najbardziej trudny (poprawnie: trudny, trudniejszy, najtrudniejszy)
Oczywiście, że poszłem do sklepu (poprawnie: Oczywiście, że ja poszedłem do sklepu)
półtora godziny, półtorej roku (poprawnie: półtorej godziny, półtora roku)
Błędy logiczne
Maria piecze najlepsze ciasta w mieście. Powinna startować na burmistrza. (brak logicznego powiązania)
Błędy leksykalne – nieprawidłowe użycie słów/zwrotów
Mylenie bynajmniej z przynajmniej: bynajmniej wzmacnia zaprzeczenie (Ja bynajmniej tego nie zjem!), a przynajmniej oznacza ‘choć, w minimalnym stopniu’ (Zjedz przynajmniej mięso, a nie: Zjedz bynajmniej mięso)
Oddam Ci to za przysłowiowy uśmiech – nie można mówić, że coś jest „przysłowiowe”, jeżeli nie ma to odbicia w przysłowiu. Nie fikaj tak, bo skończysz jak przysłowiowa kózka. W nawiązaniu do „Gdyby kózka nie skakała, to by nóżki nie złamała”.
Daruj sobie swoje iluzje. (zamiast: aluzje)
Pleonazmy – czyli tzw. „masło maślane”
cofać się do tyłu, wracać z powrotem, w miesiącu maju, w każdym bądź razie, okres czasu, najbardziej optymalne, pozytywna aprobata, fakt autentyczny, trwa nadal, kontynuować dalej
Błędy w wymowie
Rok dwutysięczny dwudziesty drugi (poprawnie: dwa tysiące dwudziesty drugi)
„Korpomowa”, anglicyzmy
update (poprawnie: aktualizacja), event (wydarzenie), czelendż (wyzwanie), call (rozmowa/wideokonferencja), feedback (informacja zwrotna)
Słownictwo potoczne
Jechać po bandzie (poprawnie: przekraczać granice), lajtowo (bezproblemowo), na bank (na pewno), wisi mi to (jest mi to obojętne)
Powtórzenia/ „wata słowna” – zapychacze
Nadmierne użycie wyrażeń: któryś, jakiś, pewien, dokładnie, faktycznie, po prostu, jeżeli chodzi o, swego rodzaju
Dziennik gramatyka
Data spotkania: Słowo dnia:
Użycie słowa dnia
Liczby oznaczają ile razy ktoś wypowiedział dane słowo – zaznacz „X”
| Imię i nazwisko | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
Lista cytatów, wypowiedzi, słów lub powiedzeń, które Ci się podobały
| Imię i nazwisko | Co zostało powiedziane? |
Błędy/Sugestie poprawek
| Błąd | Sugerowana poprawka |
Bibliografia – gdzie znaleźć informacje na temat poprawności języka polskiego?
Przydatne strony internetowe:
- Poradnia językowa PWN: https://sjp.pwn.pl/poradnia
- Wielki słownik języka polskiego: https://wsjp.pl/
- Słownik języka polskiego PWN: https://sjp.pwn.pl/
- Internetowy słownik synonimów: https://www.synonimy.pl/
- Internetowa poradnia języka polskiego https://polszczyzna.pl/
Blogi/vlogi językowe:
- Blog o poprawnej polszczyźnie https://obcyjezykpolski.pl/
- Prosty polski: https://prostypolski.pl/blog/
- Kanał na Youtube Mówiąc Inaczej https://www.youtube.com/user/PamikuPL
Przydatne książki:
- Polszczyzna na co dzień, pod red. M. Bańko
- Poprawna polszczyzna. Hasła problemowe, Hanna Jadacka, Andrzej Markowski, Dorota Zdunkiewicz-Jedynak
- Wszystko zależy od przyimka, J. Bralczyk, J. Miodek i inni
- Nowe formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce. Wydawnictwo Naukowe PWN
- Poprawnie po polsku. Poradnik językowy PWN